Nova: A Xunta convida a reflexionar sobre o acceso da muller á ensinanza artística a través dunha exposición do Arquivo de Galicia

Santiago de Compostela, 5 de marzo de 2025

O director xeral de Cultura, Anxo M. Lorenzo, inaugurou hoxe na Biblioteca e Arquivo de Galicia a exposición Mulleres artistas: aprendendo o oficio enmarcada na programación do Goberno galego con motivo do Día da Muller, que se celebra o vindeiro 8 de marzo. Trátase dunha mostra coa que se convida a reflexionar sobre o acceso da muller á educación artística e que se poderá visitar na Cidade da Cultura ata finais deste ano. 

Tal e como explicou o representante da Consellería de Cultura, Lingua e Xuventude, a mostra artéllase a partir de documentos históricos orixinais de entre 1785 e 1962, procedentes de dúas institucións fondamente enraizadas na cidade de Santiago de Compostela: a Real Sociedade Económica de Amigos do País e da Escola de Artes e Oficios. Neste percorrido por fotografías, regulamentos de funcionamento, informes, láminas ou exercicios afóndase, por exemplo, na escaseza de alumnas matriculadas ou a súa práctica inexistencia nos cadros de persoal do profesorado.

Así mesmo, na presentación Anxo M. Lorenzo destacou que esta mostra documental “é un pertinente recordatorio do difícil camiño ao que moitas mulleres se enfrontaron para conseguir o acceso á educación artística dun xeito igualitario, e tamén para lograr o recoñecemento social do seu talento”. Así, malia que nas clases altas e medias estaba socialmente aceptada a asistencia de mulleres a leccións de debuxo e pintura, lembrou o representante da Xunta de Galicia, “estas ensinanzas constituían un elemento máis dunha formación non encamiñada ao exercicio profesional”. 

Neste sentido, a exposición amosa por exemplo expedientes para o establecemento dunha escola de nenas nos que se xustifica o interese de que as mulleres aprendan a debuxar en que poidan trasladar este coñecemento a labores tradicionalmente feminizados, “para que executen con gusto e propiedade os diferentes bordados“. Neste mesmo documento, de 1835, atópanse referencias a como a moralidade da época discriminaba as mulleres na asistencia a clases de debuxo natural da anatomía, ao propoñer ocultar parte da colección de figuras humanas da escola por atopárense “espidas e en actitudes non moi decorosas para a exposición do sexo inocente”.

‘Clase de pintura’, de Elvira Santiso

Mulleres artistas: aprendendo o oficio exhibe tamén unha reprodución do cadro Clase de pintura, de Elvira Santiso. O lenzo, pertencente á Real Sociedade Económica de Amigos do País e elixido como imaxe gráfica da mostra, representa precisamente un grupo de nenas e mulleres asistindo a unha lección de pintura. En 2024 foi exhibido no Museo do Prado como parte da exposición Arte y transformaciones sociales en España 1885-1910.

A pintora Elvira Santiso representou un caso excepcional na historia da escola de debuxo da Real Sociedade Económica de Amigos do País, onde foi alumna do retratista José María Fenollera Ibáñez para despois suceder o seu mestre no cadro docente. A obra de Santiso foi exhibida en diferentes cidades galegas e tamén en Madrid, Bos Aires ou Montevideo, obtendo diversos recoñecementos, entre eles a medalla Afonso X o Sabio, precisamente polo seu labor docente.

Serie ‘Mulleres sobranceiras’

Mulleres artistas: aprendendo o oficio súmase á serie de exposicións que, baixo o título Mulleres sobranceiras, o Arquivo de Galicia inaugura de xeito anual coincidindo coa conmemoración do Día Internacional da Muller. Sempre artelladas a partir dos seus fondos documentais, estas mostras afondaron nos últimos anos en cuestións como a condición de muller migrante ao longo da historia, os patróns de xénero no ingreso de mulleres en institucións de saúde mental como o Hospital de Conxo ou tamén en figuras históricas da nosa cultura como Concepción Arenal ou Luz Pozo Garza.